دین اسلام دینی کامل و همه جانبه است و احکام و دستورالعمل های آن تمامی مسائل و جوانب یک زندگی سالم را پوشش می دهد. در مقالات قبلی موضوعات مختلفی در مورد نماز میت و زیارت اهل قبور را بر طبق احکام و روایات اسلامی مورد بررسی قرار دادیم. در این مقاله به بررسی آداب و احکام درباره ی غسل و دفن افراد متوفی می پردازیم.
احكام و آداب مربوط به غسل ميت
زماني كه فرد مسلماني مي ميرد بنا به شريعت اسلام بايد غسل داده شود و سپس كفن گردد و دفن شود. ( بدن میت قبل از تا قبل از غسل نجس محسوب می شود و اگر چیزی با رطوبت به آن برخورد کند، نجس می شود و اگر بدن میت سرد شده باشد بر آن فرد غسل مسّ میت واجب می شود. اما پس از غسل میت انجام چنین کاری لازم نیست و بدن مرده هم در صورت تماس پاک محسوب می شود.) باری ناجم غسل میت باید از ولی میت اجازه گرفته شود. (ولی میت عبارت است از پدر و مادر و فرزندان و به همین ترتیب دیگر وارثان او. در مورد زن، شوهر او بر دیگران مقدم است. ) بر ديگر مسلمانان واجب كفايي است كه برادر یا خواهر مسلمانشان را غسل بدهند. غسل ميت جزو غسل هاي واجب است و انجام آن احكام و شرايط خاصي دارد. در روايات اسلامي پاداش فراواني براي شخص غسل دهنده ی ميت بيان شده است.( عامل دور شدن از آتش جهنم، نور هدايت كننده به بهشت و آمرزش گناهان غير كبيره ي يك سال او) بر اساس فتواهای مراجع تقليد معتبر واجب است فرد متوفي سه غسل داده شود: با آب آميخته به سدر، با آب آميخته با كافور و آب خالص. مانند ساير غسل ها در اين غسل هم پس از نيت و قصد قربت، ابتدا سر و گردن و سپس سمت راست و بعد سمت چپ شسته مي شود. عورت و ناف با هر دو طرف شسته مي شوند. مقدار سدر و كافور نبايد زياد باشد تا باعث مضاف شدن آب نشود. همچنين نبايد اين قدر كم باشد كه آميختگي آن با آب مشخص نشود. اگر سدر يا كافور در دسترس نباشد، غسل با آب معمولي كافي است. بعضي فقط يک غسل را كافي مي دانند. چنانچه غسل دادن با آب ممكن نباشد، تيمم جايگزين آن مي شود. بعد از غسل واجب است میت را حنوط کنند، یعنی به پیشانی و کف دست‌ها و سر زانوها و سر دو انگشت بزرگ پاهای او کافور بزنند، به‌طوری که مقداری از کافور در آنها باقی بماند هرچند به غیر مالیدن باشد. و مستحب است به سرِ بینی میت هم کافور بزنند، و باید کافور سائیده و تازه و پاک و مباح (غیر غصبی) باشد، و اگر به واسطه کهنه بودن، عطر او از بین رفته باشد کافی نیست. كسي كه مرده را غسل مي دهد، غسال يا مرده شور ناميده مي شود. اين فرد بايد مسلمان، شيعه ي دوازده امامي، عاقل و بالغ باشد و احکام مربوط به غسل را هم بداند. غسال بايد با دستكش مرده را بشويد، در غير اينصورت بايد غسل مس ميت را انجام دهد.
احکام و آداب مربوط به کفن کردن
بعد از غسل کردن میت را در کفن می پیچند که آن هم احکام و آداب مخصوص به خود را دارد. میت مسلمان را با سه قطعه پارچه کفن می کنند: 1) لنگ که به کمر و پای او پیچیده می شود. 2) پیراهنی که از سر شانه تا ساق پا را از جلو و پشت می پوشاند. 3) پوشش سرتاسری که باید از بالای سر تا پایین را بپوشاند، به طوری که بستن دو سر آن میسر باشد و پهنای ان به قدری باشد که دو طرف آن روی هم گذاشته شود. دلیل استفاده از رنگ سفید برای برای پارچه ی کفن این است که خاصیت فرار میکروب ها را داشته و در نتیجه مانع از انتشار آنها به بیرون از بدن میت می شود. رنگ سفید هم از جمله رنگ هایی است که انسان با دیدن آن حالت آرامش گرفته و غم و اندوه اطرافیان متوفی هم کم تر می شود.
احکام مربوط به دفن کردن
مرده را باید به صورت خوابیده بر روی دست راست به گونه ای درون قبر قرار بگیرد که صورت او به سمت قبله باشد. میت باید طوری دفن بشود که بوی او بیرون نیاید و درندگان هم نتوانند بدنش را بیرون بیاورند. میت باید طی سه مرحله نزدیک قبر برده شود و برای او دعاهایی هنگام داخل کردن داخل قبر خوانده شود. برای خواندن دعا در هنگام قرار دادن میت در قبر که به آن تلقین می گویند هم آدابی وجود دارد. به این ترتیب که بعد از قرار دادن میت در قبر، گره های کفن را باز کرده و صورت میت را روی خاک بگذارند و بالشی از خاک زیرسر او بگذارند و پشت میت خشت خام یا کلوخی بگذارند و بالشی از خاک زیر سر او بسازند و پشت میت، خشت خام یا کلوخی بگذارند که میت به پشت برنگردد و پیش از آن که سنگ قبر را بپوشانند، دست بر شانه ی میت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او برده و در حالی که او را تکان می دهند، اذکاری را برای او بخوانند که شرح دقیق آن را می توان در کتاب ها و سایت های مختلف پیدا کرد. مستحب است کسی که میت را در قبر میگذارد، با طهارت و سر برهنه و پا برهنه باشد، و از طرف پای میت از قبر بیرون بیاید، و غیر از خویشان میت کسانی که حاضرند، با پشت دست خاک بر قبر بریزند و بگویند: «إنّا لله وَاِنّا اِلَیهِ راجِعُونَ». اگر میت زن است کسی که با او محرم میباشد او را در قبر بگذارد، و اگر محرمی نباشد خویشانش او را در قبر بگذارند. دفن کردن مسلمان در جایی که هتک حرمت به او به شمار برود مانند مزبله و نیز در مکان غصبی و زمین وقف شده برای غیر دفن مانند مدرسه و مسجد حرام است. بهتر است مردگان شب دفن نشوند، مگر این که معذوریت و اجباری در کار باشد. اگر دفن میت در زمین ممکن نباشد، می توانند آن را در بنا یا تابوت بگذارند.
نماز وحشت
مستحب است که در شب اول قبر دو رکعت نماز وحشت برای او بخوانند. نماز میت واجب کفایی نیست و هر کسی می تواند آن را بخواند و ثواب آن را به میت تقدیم کند.همچنین بیشتر از یک نفر هم می تواند آن را بخواند. به این صورت که در دو رکعت سوره ی حمد و آیت الکرسی و در رکعت دوم بعد ازسوره ی حمد ده مرتبه سوره ی قدر را بخوانند و بعد از سلام نماز بگویند:" اللهم صل علی محمد وآل محمد و ابعث ثوابها الی قبر فلان" و به جای فلان، اسم میت را بیاورند. روش دیگر خواندن نماز وحشت این گونه است که در رکعت اول حمد یک مرتبه و سوره ی توحید دو مرتبه خوانده شود و در رکعت دوم سوره ی حمد یک مرتبه و سوره ی تکاثر ده مرتبه خوانده شود. نماز وحشت می تواند در هر موقع از شب اول قبر خوانده شود، ولی بهتر است در اول شب و بعد از نماز عشا خوانده شود. بهتر است به هر دو روش نماز وحشت خوانده شود. در روایات است که هیچ شبی سخت تر از شب اول قبر برای میت نیست و خواندن این نماز را باعث کاهش فشار قبر می دانند و ثواب بسیاری برای نمازگزار و شخص متوفی به همراه دارد.